Susam Bülten
Eylül 2025 – Sayı 30
Bu sayıda neler var?
-
- İnovasyonda Sınıfı Geçenler (2025): Çin-Hindistan-Vietnam beklenenin üzerinde; Rusya ve Suudi Arabistan altında; Türkiye ise kendi gelir grubu ile beklenen düzeyde inovasyon kapasitesinde.
- ChatGPT Araştırması: Haftalık 700 milyonu aşan aktif kullanıcının mesajlaşma içeriğinin %77’si rehberlik, bilgi arama ve yazma konularından oluşuyor.
|
Abone değilseniz ve gördüklerinizi beğendiyseniz: |
Küresel Gelişmişlik Ve İnovasyon
WIPO’nun Global İnovasyon Endeksi (2025), yaklaşık 80 gösterge (Ar-Ge harcaması, VC anlaşmaları, yüksek teknoloji ihracatı, fikrî mülkiyet başvuruları vb.) ile yaklaşık 140 ekonominin inovasyon performansını ölçüyor.
2024’te küresel Ar-Ge büyümesi %2,9’a indi (2023: %4,4); 2010’daki krizden bu yana en zayıf tempo ve 2025 için daha da yavaşlama projeksiyonu var (%2,3). Reel bazda şirketlerin Ar-Ge’si %1 artabildi; yüksek enflasyon frenlerken bilgi ve iletişim teknolojileri (özellikle yapay zeka yatırımlarını arttıran sektörler), yazılım ve ilaç sanayi Ar-Ge bütçelerini büyüttü, otomotiv ve dayanıklı tüketim sektörlerinde ise -ciroların da düşmesiyle- azaldı.
Peki aşağıdaki grafik ne söylüyor?
Kişi başına gelir (x-ekseni) ile Global İnovasyon Endeksi puanı (y-ekseni) birlikte gösteriliyor; balon büyüklüğü nüfusu, kırmızı balonlar ise “gelişmişlik düzeyine göre beklenenin üstünde performans” anlamına geliyor. Genel eğilim “zenginleştikçe inovasyon puanı artar” ama örneğin Çin (üst-orta gelir), Hindistan ve Vietnam (alt-orta gelir) kendi gelir gruplarına kıyasla yüksek inovasyon kapasitesi sergiliyor. İsviçre, ABD, Singapur en yüksek puanlı; buna karşılık Suudi Arabistan ve Rusya beklenenin altında görünüyor. Türkiye ise kendi gelir grubuyla uyumlu inovasyon seviyesinde.
Küresel İnovasyon Endeksi ve Gelişmişlik (2025)
Kaynak: Global Innovation Index, WIPO, 2025
Bölgesel tablo: 2025’te Kuzey Afrika–Batı Asya’da 14 ekonomi, sıralamasını iyileştirdi. İsrail (14.) bölge lideri; Kıbrıs (25.) ve BAE (30.) yükselişte. Geçen yıla göre Türkiye (43.) bir sıra gerilese de üst-orta gelir grubunda 3. sırada; marka ve endüstriyel tasarım göstergelerinde liderliğini koruyor. Suudi Arabistan (46.) ve Katar (48.) ilk 50’de.
Chat GPT 2025: Ölçek, Kullanım, Kurumsal Benimseme
Haftalık Kullanıcı: 700+ Milyon
ChatGPT, 30 Kasım 2022’de “araştırma ön izlemesi / Research preview” olarak başladı; 5 Aralık’ta kullanıcı sayısı bir milyonu geçti. Temmuz 2025 sonunda (pek ihtiyatlı bir tahmin olmasa da) haftalık aktif kullanıcı sayısı 700 milyonun üzerinde gibi görünüyor; yani dünyanın yetişkin nüfusunun yaklaşık %10’u…
Not: Haftalık aktif kullanıcılar (Ücretsiz, Plus, Pro), Kasım 2022–Eylül 2025.
Kaynak: Chatterji, A. vd., How People Use ChatGPT, NBER Working Paper No. 34255, Eylül 2025, doi:10.3386/w34255.
Kullanımın Bileşenleri: Rehberlik, Bilgi, Yazma
Geçen yıldan bu yana:
- Pratik Yönlendirme toplam kullanımın ~%29’unda ve nispeten sabit.
- Yazma %36 → %24 geriledi.
- Bilgi Arama %14 → %24 yükseldi.
- Teknik Yardım %12 → ~%5’e indi (programlamada API/entegre editör ve otonom ajanların devreye girmesi etkili oldu).
- Multimedya %2 → %7’ye çıktı; Chat GPT’nin yeni ürünüyle Nisan 2025’te görsel üretim hacmi pik yaptı.
Not: 15 Mayıs 2024 – 26 Haziran 2025 tarihli ~1,1 milyonluk sohbet örneklemi; günlük toplam hacme göre yeniden ağırlıklandırılmış.
İş Dışı Mesajların Hacmi Hızla Büyüyor
Toplam mesaj hacmi hem iş amaçlı hem iş dışı kullanımlarda artıyor; ancak iş dışı mesajlar daha hızlı büyüyerek ChatGPT konuşmalarının %73’üne ulaştı. Ücretli işe odaklanan üretkenlik etkileri kadar, ev içi üretim/gündelik işler üzerindeki etki de benzer ölçekte; hatta daha büyük de olabilir.
Not: Tüm tüketici planlarındaki günlük mesaj sayıları; iş/iş dışı kırılımı, o günün rastgele örneklenmiş sohbetlerinin çoklu taksonomilerle (işteki kullanımı, konu, etkileşim türü; O*NET) otomatik sınıflandırılmasıyla tahmin edilmiş. Detaylar aynı raporda.
Sektörel Benimseme
Kurumsal benimseme eşitsiz ilerliyor. Bazı sektörler ChatGPT’yi iş süreçlerine hızla entegre ederken, bazıları daha yavaş ilerliyor.
- Bilgi teknolojileri ve Mesleki, teknik ve bilimsel sektör başı çekiyor; bu alanlardaki görece hızlı entegrasyon şaşırtıcı olmayabilir belki ama İmalattaki oran daha geniş bir dijital dönüşüme işaret…Süreç otomasyonu, tahmine dayalı bakım ve tedarik zinciri optimizasyonu gibi uygulamalar, mühendisler, analistler ve operasyon yöneticileri arasında ChatGPT kullanımının altyapısını oluşturuyor.
- Buna karşılık perakende, inşaat, taşımacılık, toptan ticaret ve tarım belirgin biçimde geride; çoğunda yapay zekâ araçlarına duyulan ihtiyaç daha sınırlı.
- Sağlık sektörü ise özel bir vaka: Çok büyük ve veri-yoğun olmasına rağmen gizlilik/uyum süreçleri benimsemeyi yavaşlatıyor; yine de klinik dokümantasyon ve idari iş akışlarında gözlenen artış, kısa vadede ivmenin bu cephede hızlanabileceğinin habercisi olabilir…
Not: ABD’de kurumsal e-posta adresiyle giriş yapan Ücretsiz/Plus/Pro kullanıcıları; e-posta alan adları sektörlerle eşleştirilmiştir.
Kaynak: OpenAI, ChatGPT Usage and Adoption Patterns at Work, Eylül 2025.
Şirket Büyüklüğüne Göre Yapay Zeka Benimseme Oranı (ya da madalyonun diğer yüzü)
ABD Nüfus Bürosu’nun iki haftada bir yaklaşık 1,2 milyon firmaya uyguladığı endüstri anketinde (BTOS), şirketlere “son iki haftada mal veya hizmet üretiminde makine öğrenmesi, doğal dil işleme, sanal ajanlar ya da ses tanıma gibi YZ araçlarını kullandınız mı?” diye soruluyor. Son altı aya bakıldığında, özellikle 250+ çalışanı olan şirketlerde bu soruya “evet” diyenlerin oranı aşağı yönlü bir trende girmiş görünüyor. Bu, ChatGPT gibi tüketici odaklı YZ’de kullanıcı tabanı büyümeye devam ederken, kurumsal benimsemenin büyük firmalarda normalleştiğine (hatta kısa vadede yavaşladığına) işaret ediyor.
Olası nedenleri, pilot uygulamalardan ölçeklemeye geçişte veri yönetişimi ve uyum/regülasyon bariyerleri, maliyet ve donanım kısıtları, güvenlik/risk değerlendirmeleri ve “erken benimseyenlerin” doygunluğa ulaşması vb. konu başlıkları ile sektör ve ölçek üzerinden incelemeye devam edeceğiz…
Kaynak: US Census Bureau; derleme: Macrobond, Apollo.
Susam Dünyasını Keşfet!
Bültenlerin tamamına aşağıdaki butondan ulaşabilirsiniz…
Susam Bülten Nedir?
Her yer veri her yer data. Peki biz ne yapıyoruz?
Anlamanın, katkıda bulunabileceği diğer hedefler bir yana, kendisinin de bir amaç olduğuna inanıyor ve bu yolda ilerlemek istiyoruz. Her hafta yayımlanacak bültenimizde; lahmacun fiyatlarının il il enflasyon karşısındaki seyrinden meclis puan tablolarına (vekillerin performansına dair kapsamlı istatistiklere), dizilerde ve tartışma programlarında (görüntü işleme yöntemleriyle elde ettiğimiz verilerle) ne gördüğümüze, sokaklardaki hurda/eskici hikâyelerine kadar geniş bir yelpazede veriler ve analizler paylaşacağız. Her şeyi bir soru ve dolayısıyla bir araştırma konusu haline getirmeye hazır olan herkesi, bu bültenle aramıza bekliyoruz.
Sıkça Sorulan Sorular:
Adı neden Susam: Çünkü Research İstanbul ofisi Susam Sokakt