Susam Bülten
Mayıs 2025 – Sayı 11
Bu sayıda neler var?
-
- Gümüş Yıllar Kapıda: Türkiye’de 2017 yılında demografik dönüşüm etkisini göstermeye başladı.
- Vekiller Nereli (Değil): 52 ilin 505 sandalyesinde 253 milletvekili (%50) oy aldığı ilde değil, başka bir ilde doğmuş.
- Anketlerin Anketi: AK Parti ve CHP’nin oyları anketlerin anketinde başa baş oldu.
|
Susam Bülten % kaç açılıyor?
|
Bu hafta aramıza 17 yeni takipçi katıldı! Abone değilseniz ve gördüklerinizi beğendiyseniz: |
Gümüşlü Yıllar Kapıda: Demografik Dönüşüm
Aşağıdaki grafik bir ülkenin çalışma çağındaki nüfusunun payının azalmaya başladığı yıl (x-ekseni) ile, o ana dek dünya nüfusunun ne kadarlık bölümünün artık aynı yola girdiğini (y-ekseni) eşleştiriyor. Erken uyarı zili Finlandiya (1984) ve Japonya’da (1992) çalmışken, ABD 2007’de, Türkiye ise 2017 civarında “daralan işgücü havuzu” kulübüne katıldı. 2040’a yaklaştığımızda ise Hindistan, Meksika gibi devler de dönemece gireceği için, dünya nüfusunun %60’ından fazlası gitgide daralan çalışan nüfus oranıyla karşı karşıya kalacak, yani kimi politik-iktisadi tartışmalar çok yakında daha da alevlenecek…
Türkiye’nin Demografik Dönüşümü 2017’de Başladı
Balonların çapı ise her ülkenin o döneme yakın toplam nüfusunu (dolayısıyla dolaylı olarak işgücü havuzunun büyüklüğünü) temsil ediyor. Örneğin
- Hindistan‘ın (HİN) küresi devasa; nüfusları yüksek olduğu için “daralma” sinyalinin küresel hesapta ne kadar ağırlık yaratacağını gösteriyor;
- Japonya (JAP) ve Meksika (MEK) orta büyüklükte;
- Finlandiya (FİN) ve Çekya (ÇEK) gibi daha küçük ülkeler ise minik balonlarla yer alıyor.
Kısacası yatay eksende “daralma yılı”, dikey eksende “şimdiden daralmaya geçen nüfus payı”, balon büyüklüğünde ise “o ülkenin ağırlığı” var; büyük balon = büyük nüfus, dolayısıyla küresel işgücü denklemindeki etkisi de o ölçüde büyük…
Yaşam beklentisi 2000-2021 yılları arasında kaç yıl arttı?
En hızlı iyileşme Afrika’nın Büyük Göller kuşağında: Ruanda +18 yıl, Burundi +17 yıl, Malavi +16 yıl, Uganda +15 yıl … Angola da +11 yıl kazanmış. Çin (+5,5) ve Hindistan (+4,0) orta sıralarda. Türkiye’de artış yalnızca +1,6 yıl olmuş…
COVID-19 Salgınının da etkisiyle ABD (-1,4), Peru (-2,4) ve Meksika (-2,7) geriye düşenler arasında.
Şimdiki TBMM’de 52 il toplam 505 sandalyeye sahip. 253 milletvekili (%50,1) temsil ettiği ilde değil, başka bir ilde doğmuş. Sakarya en düşük orana sahip (%12,5); Çankırı ve Yalova’da ise tüm vekiller başka illerde doğmuş. Gri ile boyanmış 29 ilde tüm vekiller temsil ettiği ilde doğmuş. Yani oy aldığı ilde doğmamış olan milletvekillerinin ülke genelindeki oranı %42,7.
İstanbul için bu oran %81,3 (yani 96 İstanbul milletvekilinin 78’i İstanbul’da doğmamış); İzmir için %82,1; Kocaeli içinse %85,7.
Seçildiği ilde doğmamış vekillerin oransal dağılımı
Türkiye’de yaşadığı ilde doğmamış olanların dağılımı
Veya “Yer Değiştiren Nüfus Fotoğrafı”
Benzer bir dinamik, ülke geneline baktığımızda da karşımıza çıkıyor: Türkiye’de nüfusun %36,4’ü doğduğu ilden farklı bir ilde yaşıyor.
Bu hareketliliğin haritaya düşen izi, sanayi-lojistik koridoru Marmara’da ve turizm başkenti Antalya-Muğla hattında koyu tonlar olarak belirginleşiyor.
Doğu ve İç Anadolu’da ise göç “veren” ama sınırlı ölçüde “alan” bir yapı görüldüğünden tonlar açık kalıyor.
Dolayısıyla aşağıdaki nüfus haritası, son 70 yılın tarımdan sanayiye geçişi, turizmin yükselişi, 90’ların ‘zorunlu göçleri’ ile büyük altyapı yatırımlarıyla biçimlenen iç göç rotalarını belirli bir ölçüde yansıtıyor…
İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Kocaeli iç göçün çekim merkezi olduğu için oranlar yüksek; İç-Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ve bazı Karadeniz illerinde ise hem göç verme eğilimi hem de çalışma-öğrenim göçü nedeniyle oranlar nispeten daha sınırlı kalıyor. Bu bölgeler ağırlıklı olarak nüfus “gönderen” konumda; dışarıya giden genç/çalışan nüfusun yerine aynı ölçekte bir geri akış olmadığı için, il nüfusu içinde “başka ilde doğanlar” payı batıdaki çekim merkezlerine kıyasla orta-düşük bantta kalıyor.
Yaşadığı ilde doğmuş olanların dağılımı
(ikamet edilen il = doğum yeri)
Üstteki haritaya tersten bakarsak yani ikamet ettiği il ile doğum yeri aynı olanların dağılımına bakarsak aşağıdaki iki tabloya ulaşabiliriz. Mesela soldaki tabloda Kahramanmaraş‘ta yaşayanların %88,6‘sının yine Kahramanmaraş’ta doğmuş olduğunu görüyoruz; sağdaki tabloda ise İstanbul‘da yaşayanların %47‘sinin İstanbul’da doğmuş olduğunu buluyoruz; Yalova‘da ise bu oran %27,5.
Kaynak: TÜİK – Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS), Doğum Yerine Göre Nüfus, İkamet Edilen İl ve Doğum Yeri İl, 31 Aralık 2024 verileri. Nüfus İstatistik Portalı (nip.tuik.gov.tr).
Anketlerin Anketi
Kaynak: Research İstanbul, Anketlerin Anketi (Mayıs 2025).
Bu çalışmada 19 araştırma şirketinin 1 Kasım 2024’ten itibaren yayımladığı anketler kullanıldı. Her güncel hesaplama noktasında, zamansal olarak en yakın beş anket seçilerek -ve yakın tarihli olanlara daha fazla ağırlık vererek- parti oy oranlarının ağırlıklı ortalaması alındı. Elde edilen ara değerler, tekil anketlerin yol açabileceği keskin sıçramaları önlemek üzere 7 günlük hareketli ortalama ile düzleştirildi; böylece hem anlık olarak tabloyu yansıtan hem de genel eğilimi daha güvenilir kılan dengeli bir “anketlerin anketi” ortaya koydu. Böylece tekil anketlerdeki rastlantısal sapmalar ve farklı şirketlerin anket yayımlama tarihleri arasındaki farklılıklar nispeten dengelenmiş oldu.
Susam Bülten Nedir?
Her yer veri her yer data. Peki biz ne yapıyoruz?
Anlamanın, katkıda bulunabileceği diğer hedefler bir yana, kendisinin de bir amaç olduğuna inanıyor ve bu yolda ilerlemek istiyoruz. Her hafta yayımlanacak bültenimizde; lahmacun fiyatlarının il il enflasyon karşısındaki seyrinden meclis puan tablolarına (vekillerin performansına dair kapsamlı istatistiklere), dizilerde ve tartışma programlarında (görüntü işleme yöntemleriyle elde ettiğimiz verilerle) ne gördüğümüze, sokaklardaki hurda/eskici hikâyelerine kadar geniş bir yelpazede veriler ve analizler paylaşacağız. Her şeyi bir soru ve dolayısıyla bir araştırma konusu haline getirmeye hazır olan herkesi, bu bültenle aramıza bekliyoruz.
Sıkça Sorulan Sorular:
Adı neden Susam: Çünkü Research İstanbul ofisi Susam Sokak