Susam Bülten
Mayıs 2025 – Sayı 13
Bu sayıda neler var?
-
- Veri Merkezleri: 2030’a doğru ABD ve Çin’in toplam enerji tüketimi pastanın yaklaşık dörtte üçünden fazlasını kapacak
- Yapay Zekanın İşleri: İşgücünde yalnızca %3 olan yazılımcılar, Claude sohbetlerinin tam %37’sini kaplıyor
- ‘Durulma’ Yaşları: Türkiye’de her iki kişiden biri “30’dan önce evlen-çocuk-ev” diyor; bu oran Brezilya’da üçte ikiyi, Meksika’da dörtte üçü buluyor
|
Susam Bülten % kaç açılıyor?
|
Bu hafta aramıza 13 yeni takipçi katıldı! Abone değilseniz ve gördüklerinizi beğendiyseniz: |
Veri Merkezleri ve Tüketim İhtiyaçları
Yapay zekânın şalteri veri merkezlerinde… Ve o şalter her yıl daha fazla elektrik çekiyor. İlk grafiğimiz 2024-2030 döneminde küresel elektrik talebindeki artışın sektörlere bölünmüş fotoğrafını gösteriyor: Kırmızıyla öne çıkardığımız veri merkezleri, kısa sürede ilk üçe giremeyecek gibi görünse de ulaşımdan elektroniğe pek çok alanı geride bırakacak ölçekte ekstra 500 TWh’den fazla tüketim ekleyecek öngörülene göre…
Elektrik Talebindeki Artışın Sektöre göre Dağılımı (2024-2030)
Kaynak: International Energy Agency, Energy and AI, Nisan 2025.
Aşağıda ise veri merkezlerinin “anatomisini” görüyoruz. Klasik sunucular hâlâ pastanın en geniş dilimi ama 2024 sonrasında ivmenin büyük kısmını hızlandırılmış (AI/GPU) sunucular oluşturacak gibi; soğutma hattı da onlara eşlik ederek 2030’a doğru toplamın üçte birini aşacak gibi görünüyor. Yani performans artışı sadece işlemcisini değil klimasını da büyütüyor.
Bu senaryoda veri merkezlerinin elektrik iştahı 2030’a kadar katlanıp yaklaşık 945 TWh’ye dayandığında, küresel şebekenin %3’ü, “buluta” çalışıyor olacak. Ve bu “bulut”un en ağır damarı, sadece veri değil, terawatt’larca enerji de çekip götüren AI rafları olacak. Yine de bu senaryolardan yalnızca biri ve enerji planlamasının en büyük bilinmezlerinden biri olmaya devam edecek gibi görünüyor…
Veri Merkezlerinin (Ekipman Türüne Göre) Enerji Tüketimi (2020-2030)
Kaynak: International Energy Agency, Energy and AI, Nisan 2025.
Bölgelere göre Veri Merkezlerinin Enerji Tüketimi (2020-2030)
Üçüncü grafikte coğrafi tablo var: 2030’a doğru ABD ve Çin’in toplamı pastanın yaklaşık dörtte üçünden fazlasını kapacak (bugün de çok farklı değil gerçi…), Avrupa ile “(Çin hariç) Asya” ikinci ligde, dünyanın geri kalanı ise hâlâ görece küçük dilimde kalıyor.
Yapay Zekanın Kullanım Alanları
Yapay Zeka Patentlerinin Sektörlere Göre Dağılımı (2013-2022)
Kaynak: International Energy Agency, Energy and AI, Nisan 2025.
2013’te toplam yapay zekâ patentlerinin yalnızca binde 6’sı tıbbi cihaz ve görüntüleme alanına aitti; on yılda payını sekiz katına çıkararak 2021’de %4,8’le zirveyi gördü. Fosil yakıt şirketleri 2018’den sonra “veri kuyuları” açmaya başlasa da 2022’de payı %1’in altına indi; temiz enerji cephesi ise %1’i bir türlü istikrarlı bir şekilde kıramadı.
Şimdi de aşağıdaki grafikte her meslek grubu için Claude* ile yapılan görüşmelerin oranının, ABD Çalışma Bakanlığı sınıflandırmasına göre ABD ekonomisindeki aynı meslek grubunun istihdam payıyla karşılaştırmalı olarak gösterimine bakalım…
Meslek Gruplarına göre Yapay Zeka Kullanımı
Kaynak: Which Economic Tasks are Performed with AI? Evidence from Millions of Claude Conversations, https://doi.org/10.48550/arXiv.2503.04761, Şubat 2025.
*Anthropic’in geliştirdiği büyük dil modeli Claude’un milyonlarca anonim sohbetinden çıkarılan veriler, yapay zekâyla “gerçek iş” arasındaki bağların haritasını çizdi. Mesela, ABD’de çalışanların yalnızca %3,4’ü bilgisayar-matematik alanında; fakat Claude’da dönen konuşmaların %37’si tam da bu grubun işleri -yani kod yazmak, yazılımla uğraşmak, hata ayıklamak vb.- etrafında dönüyor. Diğer beyaz yakalılarda da benzer bir orantısızlık var: Eğitim-öğretim, genel yönetim ve yaratıcı tasarım meslekleri platformda kendi işgücü paylarının iki-üç katı kadar yer tutuyor. Buna karşılık lojistik, satış, bakım, güvenlik gibi geniş hizmet sektörleri henüz kulak misafiri. Özetle YZ, şimdilik ekran ve masa başındaki mesleklerde yoğun bir şekilde içselleşmiş durumda; ekonominin geri kalanının bu boşluğu ne hızla kapatacağı ise izlenmesi gereken asıl hikâye…
Dünyadan Eve, Evliliğe Bakış
Çeşitli ülkelerde sözde ‘durulma’ yaşları
Kaynak: Pew Research Center, Mart 2025, “What Age Do People Around the World Think Is Best to Reach Major Life Milestones?”
Türkiye’de toplumun neredeyse yarısı ideal olarak evlilik, çocuk sahibi olmak ve ev satın almak gibi önemli dönüm noktalarının neredeyse 30 yaşından önce aşılması gerektiğini düşünüyor. Bu oran listede yer alan ülkelerin ortalamasından 6 puan daha düşük. Yaklaşık her 4 Meksikalının 3’ü ve her 3 Brezilyalının 2’si de hayatın dönüm noktalarının 30 yaşından önce aşılmasının ideal olduğunu düşünüyor. İdeal evlilik yaşında ortalamanın altında, ideal çocuk sahibi olma ve ev satın alma yaşında ise ortalamanın üzerindeyiz. Türkiye’de toplum ideal olarak evlendikten 2 yıl sonra çocuk sahibi olunması gerektiğini düşünürken Güney Afrika ve Arjantin’de ideal çocuk sahibi olma yaşı evlilik yaşından daha genç…
Podcast Önerisi
Her yer veri her yer data. Peki biz ne yapıyoruz?
Anlamanın, katkıda bulunabileceği diğer hedefler bir yana, kendisinin de bir amaç olduğuna inanıyor ve bu yolda ilerlemek istiyoruz. Her hafta yayımlanacak bültenimizde; lahmacun fiyatlarının il il enflasyon karşısındaki seyrinden meclis puan tablolarına (vekillerin performansına dair kapsamlı istatistiklere), dizilerde ve tartışma programlarında (görüntü işleme yöntemleriyle elde ettiğimiz verilerle) ne gördüğümüze, sokaklardaki hurda/eskici hikâyelerine kadar geniş bir yelpazede veriler ve analizler paylaşacağız. Her şeyi bir soru ve dolayısıyla bir araştırma konusu haline getirmeye hazır olan herkesi, bu bültenle aramıza bekliyoruz.
Sıkça Sorulan Sorular:
Adı neden Susam: Çünkü Research İstanbul ofisi Susam Sokak